Bosna'nın sembol isimlerinden ve çok yönlü kişiliğiyle tanınan Prof. Dr. Cemalettin Latiç Sonpeygamber.info'nun bu ayki konuğuydu. Saraybosna İslam Enstitüsü'nde Tefsir öğretimi yapan ve aynı zamanda şair kimliğiyle öne çıkan Latiç, Aliya İzzetbegoviç'in de en yakın dava arkadaşıydı. "Bosna'nın Mehmet Akif'i" olarak anılan Latiç, aynı zamanda Bosna milli marşının da yazarı. Kendisiyle yapılan röportajı ilgiyle okuyacaksınız.
Röportaj: Zeynep S. Doğruer
Günümüzde, Osmanlı gelenekleri Bosna'da hala yaşıyor mu?
Bosna'daki İslam geleneği, aslında Osmanlı geleneğidir. Bosna'daki Müslümanlık, Osmanlı Türkleri tarafından getirilen ve yüzyıllarca hayatta kalan tasavvuf geleneğidir. Mezarlıklarımıza bakacak olursanız, şeyhlerle, mürşitlerle, mevlevilerle, nakşibendilerle, müritlerle, mesnevihanlarla dolu olduğunu görürsünüz ve mezar taşlarının üzerindeki sarıklara bakarak onları belirleyebilirsiniz. Her Bosnalı Müslüman, derviş değilse ve olmak zorunda değilse de, yine de "dervişlik" olarak bahsettiğim şeyi; dualarında, mübarek gün ve gecelerde, Allah'ı zikrederken ve hayata, dünyaya, Allah'a ve insanlara bakışında uygulamaktadır.
Bosna toplumunda İslam'ın şu anki durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Toplum tarafından halen uygulanmakta olan pratik unsurlar nelerdir?
İslam, Bosna'da Ortodoksluk, Katoliklik ve Yahudilik ile eşit bir dindir. Otorite, tüm seçim sonuçları ne olursa olsun, çoğu durumda ateistlerin, agnostiklerin, laiklik taraftarlarının ve masonların elinde bulunsa da, resmi olarak İslam'ı takip etmemiz ve sergilememiz serbesttir. Bu da, üniversitelerimizde, basınımızda, bankalarımızda ve özellikle kültürel ve sanatsal yaşamımızda son sözü söyleyenin Gayrimüslimler olduğunu anlamına geliyor. Allah'a şükür ki; Osmanlı geleneğimiz korunmuştur, fakat, bunun büyük bir parçası kırpılmıştır, unutulmuştur ve önceki devlet rejiminin terörü sebebiyle şiddetli bir şekilde "kamu yararının haricinde" bırakılmıştır. Yine de, Mevlidler (Peygamber'in veladet kutlamaları), Aşura, Ramazan, bayram merasimleri, Cuma gecelerinde Yasin Suresi ve benzerlerinin okunması gibi geleneklerle birlikte Osmanlı salavatları ve ezan makamları vb. canlı tutulmakta.
Bosna'daki İslami derneklerde durum nedir? İslam ve Hz. Muhammed (sav) hakkında konferans ya da seminer gibi faaliyetler sıklıkla organize ediliyor mu?
Evet, Bosna'da çok sayıda İslami dernek var ve hepsini bilmiyorum. Çoğunlukla, eğitim ve insani işler yapıyorlar. Özellikle, resmi İslam topluluğundan memnun olmayan Bosnalı Müslümanlara hitap ediyorlar. Bu insanlar, Kur'ân'ı okumayı ve dua etmeyi öğrenerek, çocuklarını ya da kendilerini eğitmek amacıyla bu kuruluşlara geliyorlar. Bu derneklerden bazıları konferanslar ya da benzeri faaliyetler düzenlemektedir.
Bosna toplumunda İslam ve İslami gelenek nesilden nesile nasıl aktarılıyor?
İslami gelenek, çoğunlukla ebeveynler aracılığıyla aileye aktarılıyor, fakat aileyi yok eden ve Bosna'yı da sarmakta olan küresel süreç sebebiyle, bu işlevi yakın zamanda tekkelerin devralacağını düşünüyorum. Şeyhlerimiz İslami gelenek sağduyusuna sahip. Tekkelerde, sokaktan gelen ve İslam hakkında hiçbir bilgisi olmayan çok sayıda Müslüman genç görebilirsiniz.
Bosna'da öne çıkan İslami sembollerden bahsedebilir misiniz?
Eğer doğru anladıysam, Bosna'daki eski Müslümanlar, baretka(1) adındaki özel şapkaları giyerler ve bazıları da Hac'dan gelen Müslümanların tanınmasını sağlayan şapkalar giyerler ve tabii ki çoğu kadın türban takar. Maalesef, kadınlarımızın giyiniş tarzı İslami olmasına rağmen geleneksel değil. Geleneksel giysilerimiz, Türk kadınlarınınki gibi parlak renklerden oluşmaktadır. Kadınlarımız, renkli Türk türbanlarını takmayı sevmiyorlar. Bundan memnun değilim ama ne yapabilirim ki? Bunun yanında, kızlar ve erkek çocuklar ay yıldız benzeri takılar takar; erkekler gümüş, kadınlar da altın olanları takar vb.
Bosna'daki Peygamber Algısından Bize Bahsedebilir misiniz?
Geleneksel olarak, Hz. Muhammed'in (sav) tasviri, Mevlid şiirlerimizle yapılmıştır. O, sevilen, dürüst, cesur ve doğumundan Miraç'a kadar onu takip eden mucizelerde her zaman tevekkül eden bir haldedir. Bunun yanında, alimlerimiz ve hadis-i şerif alimlerimiz, Kütüb-i Sitte'nin tüm bölümlerini tercüme ederek Rasulullah'ın tasavvurunu yapmışlardır.
Hz. Muhammed (sav) size neyi çağrıştırıyor?
Said Nursi'nin sözlerini kullanacak olursam; Rasulullah (sav), benim için yaşayan Kur'an'dır. İdeal bir Müslüman'ın örneğini teşkil etmektedir. Sabrını, yoldaşlarında oluşturduğu güven duygusunu, sonrasında ahlaki olarak temiz kaldığı acısını, sergilediği tüm sevgi kavramını ve tabii ki de ulaştığı sonuçları takdir ediyorum. Sadece, ona her şeyde yardım etmesi için, Allah'ın sevgisini ve ilgisini bu kadar fazla hak eden bir kişi bunu başarabilirdi. Allah'ın lütfu ve nuru binlerce kez üzerine olsun!
Prof. Dr. Cemalettin Latiç Kimdir?
1957'de Gorni Vakuf'ta doğdu. Bosna-Hersek eski Cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç ile 3 yıl hapishanede birlikte kaldı. Mladi Müslümani teşkilatının önde gelen isimleri arasında yer aldı ve Bosna Milli Mücadelesinde önemli görevler üstlendi. Bosna Hersek milli marşını kaleme yazdı.
Saraybosna İslamî Bilimler Akademisi'nde Tefsir dersleri verip, Kur'ân Dili Tefsiri hazırlıyor. Aynı zamanda Sancak Üniversitesin Felsefe Fakültesinde Edebiyat Teorileri dersleri vermekte. 9 kitabı yayımlandı. Mehmet Akif Ersoy'un Safahat'ı ve Yunus Emre'nin Divan'ını Boşnakçaya tercüme ile meşgul oldu. Aynı zamanda bir şair olan Latiç çok yönlü kişiliğiyle tanınıyor.
1) Bir tür kasket. Francuzica (Fransız şapkası) olarak da bilinmekte.
