2023 yılında Meridyen Derneği tarafından düzenlenen X. Hadis ve Siyer Araştırmaları Ödülleri’nde doktora tezi kategorisinde birincilik ödülüne layık görülen Dr. Ahmet Eşer’in “Hadis İlminde Fehrese Literatürü” başlıklı doktora tezi, aynı başlıkla kitaplaştırıldı ve Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları etiketiyle okurların istifadesine sunuldu. Eşer, bu çalışmasında hadis talebelerinin ilmî serüvenlerini kitap–hoca–isnad ekseninde kayıt altına alan “fehrese” literatürünü sistemli bir biçimde ele alıyor. Fehreselerin tarihi gelişimini, içerik özelliklerini ve İslam ilim geleneğindeki yerini ortaya koymayı amaçlayan çalışma; giriş, üç ana bölüm ve geniş bir literatür ekinden oluşuyor.
Giriş bölümünde araştırmanın amacı, yöntemleri ve mevcut literatürün değerlendirmesi yapılarak konuya dair teorik bir çerçeve sunuluyor. Çalışmanın birinci bölümünde fehrese kavramı ile bağlantılı terimler açıklanıyor, bu türün ortaya çıkış sebepleri ve temel unsurları olan kitap, hoca ve isnad kavramları ayrıntılı biçimde inceleniyor. Ayrıca fehreselerin telif tarzları ve kaynak çeşitliliği üzerinde durularak türün genel karakteri ortaya konmaya çalışılıyor.
Çalışmanın ikinci bölümünde yazar, fehrese literatürünün tarih, serüvenini, bu literatürde öne çıkan eserlerin tanıtımı ve ayrıcı vasıflarını beş dönem hâlinde inceliyor. Bu dönemler: İlk örneklerin oluştuğu hicrî ilk üç asırdaki öncü telifler, türün doğuşu ve ilk fehreseler, sistematikleşme dönemi, ansiklopedik karakter kazanılan dönem ve son olarak tasavvufî/teberrük yönünün öne çıktığı dönem.
Üçüncü bölümde ise fehreselerin hadis tarihi ve edebiyatı yazımında sağladığı imkânlar ele alınıyor. Bu bölümde, İslam dünyasında yaygın şekilde okunan temel kaynakların tespiti, kayıp eserlerin izinin sürülmesi, kitap isnad zincirlerinin oluşumu, âlimlerin rıhle güzergâhları ve kitapların bölgeler arasındaki dolaşımlarının belirlenmesi gibi birçok konunun fehreseler üzerinden aydınlatılabileceği gösteriliyor. Ayrıca bu bölümde müteahhir döneme ait cerh–ta‘dîl bilgileri, âlimlerin mesleki ve itikadî kimliklerine dair veriler de fehreselerde yer alan biyografik notlar aracılığıyla yeni bir perspektifle ele alınıyor.
Eşer’in bu önemli çalışması hem fehrese literatürüne dair kapsamlı bir dönemlendirme teklifi sunuyor hem de bu türün hadis ilmi araştırmalarına sağladığı katkıları bütüncül bir yaklaşımla ortaya koyuyor. Kitap, fehreselerin ilmî geleneğimizdeki yerini anlamak isteyen araştırmacılar için önemli bir başvuru kaynağı niteliği taşıyor.
