Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları (İFAV), hadis alanına önemli katkılar sunan çalışmalardan ikisini daha geçtiğimiz günlerde okurla buluşturdu.
Bu çalışmalardan ilki, Türkiye’nin saygın ilim insanlarından, hadis ve siyer alanında gerçekleştirdiği kıymetli çalışmalarıyla tanıdığımız Prof. Dr. İsmail Lütfi Çakan’ın “Hadimü’n-Nebi Enes İbni Malik’ten Kırk Hadis” isimli kitabı. İsmail Lütfi Çakan bu kitabında, Enes b. Malik’in rivayetlerinden seçilmiş kırk hadisi, yorumları ve manzum özetlerini de içerecek şekilde okurla paylaşıyor.
Hz. Peygamber’e hizmetiyle tanınan ve en çok hadis rivayet eden sahabilerden biri olan Enes b. Mâlik, Rasûlullah’a (sav) on yıl hizmet ettiği için “Hâdimü’n-Nebî” lakabıyla anılmıştır. Allah Resulü’nün terbiyesiyle yetişen Enes b. Malik, Hudeybiye Antlaşması, Hayber Seferi, Umretü’l-kazâ, Mekke’nin fethi, Huneyn Gazvesi, Taif Muhasarası ve Veda Haccı’nda Hz. Peygamber’in yanında bulunmuştur. Yaşı küçük olduğu için savaşçı olarak katılamadığı Bedir Gazvesi’nde de yine Hz. Peygamber’in yanından ayrılmamıştır. Çok hadis rivayet ettikleri için “müksirûn” diye anılan yedi sahabiden biri olan Enes b. Malik, büyük çoğunluğu doğrudan Peygamber Efendimiz’den olmak üzere mükerrerleriyle birlikte 2286 hadis rivayet etmiştir.
Enes b. Malik’in rivayetlerinden seçilen kırk hadisi konu alan Çakan’ın bu son kitabı yayıncısı tarafından şu ifadelerle tanıtıldı:
“Enes İbni Mâlik el-Ensârî radıye anhü’l-Bârî hazretleri Hicret’ten sonra Medine-i Münevvere’de henüz 9-10 yaşlarında iken Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz’e on yıl süreyle hizmet etme bahtiyarlığına ve imtiyazına kavuşmuştur. Bu sebeple “Hâdimü’n-Nebî” unvanıyla tanınmış ve büyük çoğunluğu doğrudan Peygamber Efendimizden olmak üzere -mükerrerleriyle birlikte- 2286 hadis rivayet etmiştir. Bu kitap onun rivayetlerinden seçilmiş kırk hadis, yorumları ve manzum özetlerini içermektedir.”
Bir diğer önemli çalışma ise, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. M. Enes Topgül’ün Hatib El-Bağdadi’yi ve eseri el-Cami’yi konu aldığı “Muhaddislere Rehber; Hatib El-Bağdadi ve El-Cami Adlı Eseri” başlıklı kitabı. Enes Topgül bu çalışmasında, hadis hâfızı ve tarihçi Hatîb el-Bağdadi’nin hadis öğrenim ve öğretimiyle ilgili on bölümden oluşan, iki yüz otuz yedi meseleye dair bin dokuz yüz yirmi dört rivayeti senetleriyle birlikte ihtiva eden “el-Câmi‘ li-ahlâki’r-râvî ve âdâbi’s-sâmi”isimli eserini ele alıyor. el-Câmi, erken dönem İslam toplumunda muhaddis olmanın gerekleri, hadis nakil faaliyetinin yönetim ve usulü, hoca-talebe ilişkileri, eğitim-öğretim faaliyetleri hakkında önemli bilgilerin içeren kıymetli bir eser. Topgül, kitabın müellifinin biyografisiyle beraber tarihsel bağlamı, telif süreci, muhtevası, kaynakları gibi birçok unsuru birlikte değerlendirerek hicri 5./11. asra dair hadis tarihi çalışmalarında yeni araştırma alanları açmayı hedefliyor.
İsnadın Satır Araları, Ravi: Hicri İkinci Asırda Bir Muhaddis’in İlim Serüveni, İsnadı Okumak, Alimler Meclisler, Raviler: Bir Kitabın Serüveni gibi telif eserleriyle birlikte İmam Şafii, İmam Beyhakî ve İmam Suyûtî’nin klasik eserlerinin çevirilerinin yanı sıra modern Arpça ve İngilizce çevirileri de bulunan M. Enes Topgül’ün bu son çalışmasının arka kapak tanıtım yazısında şu ifadeler yer alıyor:
“Hatîb el-Bağdâdî’nin el-Câmi’ li-ahlâki’r-râvî ve âdâbi’s-sâmi’ adlı eseri, erken dönem İslam toplumunda muhaddis olmanın gerekleri ve hadis nakil faaliyetleri hakkında önemli bilgiler vermesinin yanı sıra İslam eğitim tarihiyle ilgilenenler için eğitim-öğretim faaliyetleri, hoca ve talebenin sorumlulukları ve derslerin mahiyeti gibi konulardaki zengin muhtevasıyla dikkat çeken eşsiz bir kitaptır. En geniş anlamıyla ‘Edep’ kapsamına giren birçok meseleyi Hz. Peygamber, sahabe ve onlardan sonra gelen örnek nesillerin uygulamaları çerçevesinde sunan el-Câmi, hem müellifinin entelektüel birikimi ve yaşadığı dönem hem de muhtevası ve kaynakları açısından önem arz etmektedir. el-Câmi’nin tarihsel bağlamı, telif ortamı, nakil serüveni, yapısal durumu, iç düzeni, başlıklandırma sistemi, muhtevası, kaynakları ve tasnif mantalitesi gibi meselelere dair genel bir çerçeve çizmeyi hedefleyen Muhaddislere Rehber, hadis tarihinin yeterince çalışılmayan bir dönemine, yani 5./11. asra dair yeni araştırma alanları açmaktadır.”
