Hadis ve siyer literatürü, son dönemde okurla buluşturulan nitelikli kitaplarla büyümeye devam ediyor. Bu çalışmalar, Hz. Muhammed’e (sav) yönelik oryantalist metinler, hadis şerhi ve usulü gibi konuları merkeze alıyor.
İlim Tarihinde Bir Kimliğin İzleri: Muhaddis
Söz konusu kitaplardan ilki, hadis tarihi ve usulü, şerh ve haşiye alanlarında ortaya koyduğu nitelikli çalışmalarıyla tanıdığımız Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim üyelerinden Doç. Dr. Sezai Engin’in “İlim Tarihinde Bir Kimliğin İzleri: Muhaddis” isimli kitabı. Engin’in İnsan Yayınları etiketiyle okurlarla buluşan eseri Muhaddis, farklı bir kurgu ve dille çıkıyor okurun karşısına. Kitap, rivayet ettiği hadisleri senediyle birlikte nakleden, hadis metinlerini ezbere bilen, senetlerindeki ravilerin güvenirliği konusunda görüşleri bulunan, İslam ilim geleneğinin önemli figürlerinden biri olan “muhaddis”in ilim yolculuğunu alışılmışın dışında bir kurguyla aktarıyor. Muhaddis’in ilim yolundaki serüvenine, ilim uğruna göze aldıklarına, çabasına ve yer yer duygu dünyasına tanık olmaya imkân tanıyan eser, hadis tarihini farklı bir açıdan ele alma ve hadis ilminin asırlar boyu süren gelişiminin izlerini muhaddis üzerinden takip etme iddiasını taşıyor.
Hadis Usulü Kitabı Yazımında Yenilikler ve Yenilikçiler
Bir diğer önemli çalışma, Ardahan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi hocalarından Dr. Zeynep Polat’ın İlahiyat Yayınları etiketiyle okuyucuların istifadesine sunulan kitabı “Hadis Usulü Kitabı Yazımında Yenilikler ve Yenilikçiler”. Kitap, bilhassa günümüzde hadis usulüne yöneltilen “klasik hadis usulünün günümüz ihtiyaçlarına cevap veremediği, değişimlere ayak uyduramadığı için geçerliliğinin bulunmadığı ve hadis usulü ilminin nihai noktada ıstılahlar ilmine dönüştüğü” yönündeki birtakım eleştirilere farklı dönemlerdeki uygulamalar üzerinden bir karşı argüman sunma motivasyonuyla kaleme alınmış. Polat, kitabında hadis usulü ilminin doğuşu ve gelişim süreci içerisinde ortaya çıkan değişimler üzerinde duruyor. Bu doğrultuda yazar, farklı dönemlere ait belirli hadis usulü eserlerini ele alarak hadis usulü yazımının tarih boyunca konu ve yöntem bakımından izlediği yolu tespit etmeye çalışıyor.
İngiliz Oryantalizminde Hz. Muhammed: Sir Willam’ın Siyere Bakışı
İlahiyat Yayınları etiketiyle okurların istifadesine sunulan bir diğer eser ise Yusuf Yıkmaz’ın “İngiliz Oryantalizminde Hz. Muhammed: Sir Willam’ın Siyere Bakışı” başlıklı çalışma. Oryantalistlerin Hz. Muhammed’e (sav) yaklaşımlarına dair önemli bir inceleme metni olan çalışma, Yıkmaz’ın 2019 yılında Bursa Uludağ Üniversitesi İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı’nda “The Life of Mahomet Adlı Eseri Çerçevesinde Sir William Muir’in Siyere Bakışı” ismiyle tamamladığı yüksek lisans tezinden kitaplaştırılmış. Yıkmaz, Muir’in eserini ve eserde uygulanan metodolojiyi anlamanın, Batı’nın Hz. Muhammed tasavvurunu kavramak için önem arz ettiğini ifade ediyor.
Buharî Şerhlerinde Tefsir Bilgisi
Son olarak, Buhari şerhleri literatürüne önemli bir katkı sunması beklenen çalışmalardan biri de Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları etiketiyle okurların istifadesine sunulan Dr. Murat Bahar’ın “Buharî Şerhlerinde Tefsir Bilgisi” isimli kitabı. Kitap, yorum geleneği olarak şerh eserlerine yönelmekte ve muhaddis-müfessir ile şerh-tefsir ilişkisini konu edinmekte. Buhârî’nin el-Câmi‘u’s-Sahîh’i üzerine yapılan şerhleri tefsir ilmi açısından ele almak suretiyle kaleme alınan çalışmanın arka kapak tanıtım yazısında şu ifadeler yer alıyor:
“Bu çalışma yorum geleneği olarak ‘şerh’ eserlerine yönelmekte ve muhaddis-müfessir ile şerh-tefsir ilişkisini konu edinmektedir. Söz konusu ilişkiyi hadis ve tefsir ilimlerini birer olgu olarak mukayese etmek ve Buhârî’nin el-Câmi‘u’s-Sahîh’i üzerine yapılan şerhleri tefsir ilmi açısından ele almak suretiyle ortaya koymaktadır. Diğer yandan şârih ile müfessir arasındaki benzeşen ve farklılaşan yönleri belirlemekte, Buhârî şârihlerinin tefsir temalı rivâyetlere dair yorumları ve yöntemlerini tespit etmektedir. Bu itibarla tarihsel veri analizi ve mukayeseli araştırma metodu takip edilerek hazırlanan bu çalışmada şârihlerin yatay ve dikey açılımlarda bulundukları görülmektedir. Söz konusu açılımlardan tefsir ilmi ile alakalı olanlarının âyet tefsirleri, Kur’ân tarihi ve ulûmu’l-Kur’ân konuları etrafında şekillendiği; dolayısıyla şerh edebiyatının tefsir ilminin ihtiyaç duyduğu bilgileri de muhtevi olduğu anlaşılmaktadır.”
