“Kur’ân okuyan mü'min turunç gibidir; kokusu da güzeldir tadı da güzeldir. Kur’ân okumayan mümin hurma gibidir; kokusu yoktur ama tadı güzeldir. Kur’ân okuyan münafık reyhan otu gibidir; kokusu güzeldir ama tadı acıdır. Kur’ân okumayan münafık ise ebucehil karpuzuna benzer; kokusu olmadığı gibi tadı da acıdır.”(Müslim, Müsafirin, 243)
Allah’a dosdoğru inanan ve imanının gereğini yaşamaya gayret eden müminin Kur’ân ile ilişkisi diğer insanlar gibi olamaz, olmamalıdır. Onun Kur’ân’a bakışı diğer insanlardan farklıdır. Kur’ân, onun için, ne olduğu bilinmeden okunup tekrar edilen, sıradan sözlerden oluşmuş bir kitap değil; çok değerli ve sağlam bir kitaptır. Ne önünden ne ardından batıl, ona yaklaşamaz. Hüküm ve hikmet sahibi, övülmeye lâyık olan Allah tarafından indirilmiştir. (Fussılet, 41/41–42)Bu yüzden de hikmet doludur. İnsanların doğru yolu bulmaları için her bir mesajı nakış nakış işlenmiş, ayetleri genişçe açıklanmış; birbirinden güzel öğütleri, kıssaları ve hükümleri defalarca tekrarlanmış bir hidayet rehberi, müjdeleyici ve uyarıcı bir kitaptır. (Zümer, 39/23) Mümin bu bilinçle okur Kur’ân’ı. Bir an önce bitirme hevesiyle değil, Kur’ân okumanın bir ibadet olduğunun farkında olarak, vakarla okur. Okuduğu her bir harf için on sevap kazanacağını bilerek (Tirmizi, Fedailü’l-Kur’an, 16) harfleri yutmadan, açık seçik okur. Böylece o, Rasûlullah (sav)’ın “Kur’ân’ı gerektiği şekilde güzel okuyan kimse, vahiy getiren şerefli ve itaatkâr meleklerle beraberdir” (Müslim, Müsafirin, 244) müjdesine nail olur. Kur’ân’ı devamlı okuyan mü’min, onu okumakta gösterdiği özeni anlamakta ve yaşamına geçirmekte de gösterir. Çünkü o, Kur’ân’ın insan için bir yaşam rehberi olduğunu bilir. Kur’ân’ı okurken Rabbinin “Bu, ayetlerini düşünsünler ve akıl sahipleri ibret alsın diye sana indirdiğimiz mübarek bir kitaptır” (Sad, 38/29) sözlerine şahit olur. O’nun Kur’ân’ı bir yol gösterici (Huda) (Lokman, 31/2–39.), hak ile batılı ayırt etmesine yarayan bir rehber (Furkan) (Bakara, 2/185), inananların hep birlikte sımsıkı sarılmasını istediği “Allah’ın ipi” (hablullah) (Âl-i İmran, 3/103) ve kopmak bilmeyen “sapasağlam bir kulp” (el-urvetu’l-vüskâ) (Bakara, 2/256) olarak tanımladığını görür. Ona sımsıkı sarılır, onun gösterdiği sınırları gözetmeye gayret eder.
Böylece Rasûlullah (sav)’ın “Size öyle bir şey bıraktım ki ona sımsıkı sarılırsanız sapıtmazsınız: Allah’ın Kitabı” (Müslim, Hac, 147) sözleriyle belirttiği üzere, yolunu şaşırmaz ve istikamet üzere yaşar. Ayetleri onar onar öğrenen, öğrendiklerinin manasını iyice kavrayıp kendileriyle amel etmeden diğer ayetlere geçmeyen sahabe (Taberi, Tefsir, I/80) gibi, hayat boyu Kur’ân’ı yaşama gayretinde olur.
Böylece her geçen gün Kur’ân’ın nuruyla nurlanır, onun ahlakıyla ahlaklanır. Tıpkı örnek aldığı Peygamber’i gibi. Zira Hz. Aişe (r.anha) validemizin ifade ettiği üzere “Rasûlullah (sav)’ın ahlakı Kur’ân idi.” (Ebu Davud, Tatavvu’, 26) Bununla da bitmez müminin Kur’ân ile bağı. Okuduklarını anlayıp, anladıklarını yaşamına geçirirken bir yandan da etrafındakilere aktarır bu güzellikleri.
Kısacası “Kur’ân okuyan mümin turunç gibidir; kokusu da güzeldir tadı da.” Gönlünde iman, dilinde Kur’ân ile içi de dışı da tatlı olan turunç gibidir mümin. Kur'ân ile bütünleşmiş hâl ve hareketleriyle hoş ve sevimli görünür herkese. Göz alıcı rengiyle insanları kendine doğru çeker. Sözleri ve fiilleri, örnek yaşantısıyla etrafına iyilik ve güzellikler saçar. Turuncun lezzet ve şifa kaynağı olması gibi o da insanların oturup konuşmaktan zevk aldığı, birlikte olduğu kişilerin kendisinde hayat bulduğu hayırlı bir arkadaş olur.
Mü’min olduğu hâlde Kur’ân’a gerektiği önemi vermeyen, onu devamlı okuyup onunla yeterince amel etmeyen kimse, Rasûlullah (sav)’ın ifadesiyle “hurma gibidir; kokusu yoktur ama tadı güzeldir” tadı güzeldir, çünkü iç dünyası güzeldir, kalbi imanla doludur. Kur’ân’ın ilahî kelâm olduğunu bilir, onu okur, ama okumayı düzenli ve devamlı bir alışkanlık hâline getirememiştir. Dolayısıyla ayetler üzerinde düşünme ve onlarla amel etme noktasında daha çok eksiği vardır. İmanını Kur’ân ile besleyemediğinden onunla hemhâl olamamış, imanının güzelliğini hayatına aktaramamış, başkalarına da yansıtamamıştır. İşte bu yüzden kokusu olmayan hurmaya benzer. Nitekim “Kur’ân’ı öğrenin, onu okuyun ve okutun” buyuran Peygamber Efendimiz, Kur’ân’ı öğrenen, okuyan ve gereğini yapan kimseyi her tarafa koku yayan misk dolu bir kaba benzetirken, Kur’ân’ı öğrenen fakat çevresine yaymayan kimseyi kapağı kapalı, koku yaymayan bir misk kabına benzetmiştir. (Tirmizi, Fedailü’l-Kur’an, 2)
Münafıkların Kur’ân ile ilişkileri daha farklıdır. Rasûlullah (sav)’ın deyimiyle “Kur’an okuyan münafık reyhan otu gibidir; kokusu güzeldir ama tadı acıdır.” Zira münafık okuduğu Kur’ân ile insanları etkileyebilir, sözleriyle etrafında sevilen biri olabilir. Çünkü Allah’ın kelamı olan Kur’ân, kendisini okuyandan bağımsız olarak, sözlerin en güzeli ve en doğrusudur. Fakat münafığın okuduğu Kur’ân, onun dudaklarından öteye geçemez, özüne inemez. Çünkü o, Kur’ân’ın ruhunu arındırmasına, kalbini yumuşatmasına izin vermez, dolayısıyla onun bereketine eremez. Diliyle söylediklerine kalbiyle inanmadığı için ikiyüzlüdür. Belki söylediklerinin gereğini yerine getirir ama bununla Allah’ın rızasını değil, insanların beğenisini kazanma arzusundadır. Bunu başarması da mümkündür, tıpkı reyhan otunun hoş kokusuyla insanları etkilediği gibi. Hatta sözleri ve fiilleriyle belki başkalarına faydası da dokunur. Fakat yaptığı güzel ameller kendisine hiçbir fayda sağlamaz. Zira din, samimiyeti gerektirir (Müslim, İman, 95) ve “Allah, ancak samimiyetle ve kendi rızası gözetilerek yapılan ameli kabul eder.” (Nesai, Cihad, 24.)
“Kur’ân okumayan münafık ise ebucehil karpuzuna benzer; kokusu olmadığı gibi tadı da acıdır.” Kur’ân okumayan münafığın ikiyüzlü olduğu daha aşikârdır. Onu sevimli kılacak güzel sözlerden, amellerden mahrum olduğu için sözleri, hâl ve hareketleri, samimiyetsiz tavırlarıyla rahatsız eder insanları. İmanın tadına eremediğinden kendisine de faydası olmaz, mutsuz ve huzursuzdur.
Rasûlullah (sav), bu hadisiyle bizleri, Kur’ân ile dolayısıyla Rabbimizle ilişkimizi değerlendirmeye sevk ediyor. Dört çeşit insanın durumunu tasvir ederken, bunlardan hangisi olmak istiyorsak ona göre davranmamız gerektiğini öğütlüyor usulca, kırmadan, incitmeden. O hâlde biz de ona kulak verelim ve şu duayı dilimizden eksik etmeyelim:
“Allahümme zeyyinna bizineti’l-Kur’an!”
(Allah’ım! Bizi Kur’ân süsü ile süsle!)
