Son Peygamber

Protokol konuşmalarının ardından “Türkiye'de Tüm Yönleri ile Siyer Çalışmaları Sempozyumu"nun açılış konferansı başladı. Konferansta Prof. Dr. Hayrettin Karaman, Prof. Dr. Mustafa Fayda, Dr. Jonathan A.C. Brown ve Joe Bradford söz aldı. Prof. Dr. Hayrettin Karaman, Sonpeygamber.info gibi kuruluşların ilk vazifesinin rahmet mesajını insanlığa ulaştırmak olduğunu söyledi. Toplantı boyunca ortaya konan fikirlerde şu noktaların altı çizildi: "Güzel ahlak, en büyük sünnettir. Bizdeki eksiklik, hayatımızda Rasûlullah (sav)'ın ahlakının eksikliğidir. Hz. Peygamber’i unutmak, çok şeyi unutmaktır, kendimizi de Allah’ı da unutmaktır. Öncelikle O'nun hakkındaki önyargıları ve yanlış bilgileri düzelterek O'nu anlatmalıyız. Dünyadaki bütün insanlara Hz. Peygamber'i anlatırken ilk olarak 'O bizim örneğimizdir' demeliyiz. O sadece Müslümanların lideri değildir; tüm insanların da lider anlayışı O'nu gösterir."

Sempozyum, 10 Nisan Cuma Prof. Dr. Eyüp Baş’ın yönetimindeki “Siyer Yazıcılığı” oturumu ile başladı. Eyüp Baş, bu ilk oturumunda “Siyer Yazıcılığı”nın problemleriyle ile ilgili kısa bir giriş konuşması yaptı. Prof. Dr. Abdullah Kızılcık, “Hz. Muhammed (sav) Hakkında Yazılan Telif ve Tercüme Eserler” adlı tebliğinde incelediği çevirmenlerden Reşat Nuri Güntekin’in İslam Tarihine dair bir malumatını olmadığının net bir şekilde anlaşıldığını kaydetti. Prof. Dr. Hüseyin Algül, “Günümüzde İslam’ı Temsil Noktasından Siyer-i Nebi İçinde Şemâil’in Yeri ve Önemi” isimli bildirisinde Şemâil çalışmalarının tarihi ve mahiyetini anlattı. Omar Kalhussien, “Hz. Peygamber’i Tanımada Şemâil’in Yeri ve Önemi: Bir Siret Kaynağı Olarak Aziz Mahmud Hüdai’nin Şemâil-i Şerif’i” hakkındaki tebliğini sundu. Dr. Şevket Yıldız ise, “Modern Çağda Peygamber’i Yeniden Anlamanın Önündeki Zorluklar” bildirisi ile yer aldı.

Başkanlığını Prof. Dr. Mustafa Fayda’nın yönettiği ikinci oturumda da önemli konular ele alındı. Prof. Dr. Adnan Demircan, “Temel Siyer Kaynaklarının Cumhuriyet Döneminde Telif Edilen Bazı Popüler Siyer Kitaplarında Kaynaklık Değeri” isimli tebliğinde “Çok satması okunduğu anlamına gelir mi bilinmez ama popüler siyer çalışmaları Hz. Peygamber algısını olumsuz yönde etkiliyor” sözlerine yer verdi. Prof. Dr. Adem Apak, “Siyer Çalışmalarında Kur’ân’ın Kaynak Olarak Kullanılmasının Önemi Üzerine Mülahazalar” adlı tebliğini sundu. Apak, piyasadaki çoğu siyerde tek bir ayet-i kerime bile bulunmadığı ve siyer çalışmalarında savaşların çok büyük yer tuttuğu, hâlbuki Buhâri’nin Sahih’inin sadece yüzde onunun savaş merkezli olduğu tespitlerinde bulundu. Prof. Dr. İsrafil Balcı, “Sorunlu Mirasımız Siyer Yazıcılığı ve Siyer Algımız” adlı bildirisinde Kur’ân’ı anlamak için Rasûlullah (sav)’a, Rasûlullah (sav)’ı anlamak için de Kur’ân’a muhtaç olduğumuzu, ikisini birbirinden ayırmanın mümkün olmadığının altını çizdi. “Kronolojik okuma yaptığımızda Kur’ân’daki bazı ayetlerin siyer çalışmalarına çok yanlış biçimde aktarıldığını görüyoruz” dedi. Prof. Dr. Kasım Şulul “Siyer Araştırmalarında Usul” isimli sunumunda, siyerin asıl vazifesinin Peygamber Efendimiz’in hayatını her yönüyle kusursuz bir doğrulukla aktarmak olduğunu söyledi.

Sempozyumun üçüncü oturumu Dr. Nihal Şahin Utku’nun moderatörlüğünde başladı. Utku’nun açılış konuşmasının ardından; Dr. Hızır Murat Köse, “Raşid Halifeler Döneminden Emevilere Geçişin Siyasi Anlamı: Hilafet-Mülk Tartışması -Siyer Metinleri Üzerinden Bir İnceleme-” isimli tebliğinde siyer metinleri üzerinden İslam siyasi düşünce tarihinin bazı meselelerini analiz etti. Dr. Rahile Yılmaz, “Siyer Kitaplarında Mirac Mucizesi’nin Ele Alınması” başlıklı bildirisinde Miraç mucizesinin siyer eserlerine yansımasındaki farklılıklara değindi. Yılmaz, “Bazı popüler siyer eserlerinde Miraç hadisesindeki boşlukların bizzat yazar tarafından doldurulduğunu görüyoruz” dedi. Tuba Öztürk, “Mahremiyet Sınırlarının Değişimi: Hz. Peygamber’in Özel Hayatı Örneği” konulu tebliğinde “Efendimiz’in özel hayatıyla ilgili bazı detaylar TV ekranlarında reyting malzemesi yapılıyor” şeklinde önemli tespitlerde bulundu. Hatice Kübra Yücedoğru Dilekçi, “Eski’yi Yeni’ye Devşirmek: Siyer Yazımında “Whiggistic” Tehlikeler” başlıklı tebliğinde tarih yazımındaki metodolojik sıkıntıların siyer yazıcılığına olumsuz etkilerinden bahsetti.

İlk günün son oturumu Prof. Dr. Tahsin Görgün yönetiminde başladı. İlk olarak Prof. Dr. Eyüp Baş, “Türkiye’deki Cemaat ve Fikir Akımlarının Siyer Yazıcılığındaki Rolü Üzerine Bir Değerlendirme” isimli bildirisinde cemaat ve tarikatların siyer çalışmalarına etkilerinden bahsetti. Ardından Dr. Fevzi Rençber, “Alevi-Bektaşi Klasiklerinde Hz. Peygamber” adlı tebliğini sundu. Dr. Fatma Kızıl, “Sîret ya da Sünnet: Oryantalistler Tarafından Çizilen Sınırlar” adlı bildirisiyle, Joseph Schacht’ın "siret ve sünnet ayrımı ne kadar isabetli” sorusundan hareketle oryantalistlerin siyere bakışını anlattı. Samet Bilgin'in “Türkçe Siyer Yazıcılığında Dozy Etkisi” isimli sunumuyla beraber ilk günün oturumları da tamamlandı.

İkinci günün ilk oturumu, Prof. Dr. Adnan Demircan’ın moderatörlüğünde başladı. Sempozyuma Azerbaycan’dan katılan Dr. Elnure Azizova, “Türkiye Kaynaklı Siyer Çalışmalarının Bağımsızlık Sonrası Azerbaycanı'nda Hz. Peygamber Tasavvuruna Etkileri” isimli bildirisini sundu. Dr. Zivar Huseynli, “Kur’ân’a Göre Siyer: Hazret-i Peygamberin Hayatı ve Sire-yi Peygamber-i Ekrem Kitaplarının Karşılaştırması” adlı çalışmasında Kur'ân eksenli iki siyer kitabının karşılaştırmasını yaptı. Daha sonra Ömer Faruk Ateş'in “Siyerin Yansıma Alanı Olan Modern Edebî Türlere Türkiye ve Azerbaycan Edebiyatından İki Örnek: Refik Şevki’nin Hazreti Peygamber Geliyor Kitabı ile Hüseyin Cavid’in Peygamber İsimli Piyesinin Karşılaştırılması” adlı tebliği sunuldu.

Siyer Sempozyumun ikinci gününün ikinci oturumu Dr. Hızır Murat Köse yönetiminde başladı. Bu oturumda Prof. Dr. Vejdi Bilgin, “Siyer Yazımında 'Metodolojik Yaklaşım' Kaynaklı Problemler” başlıklı sunumunu gerçekleştirdi. Dr. Mehmet Birekul, “Siyer Araştırmalarında Tarih-Sosyoloji Dikotomisi ve Sosyolojik Bir Bakış Örneği Olarak Kıble Değişikliği Olayı” isimli bildirisinde, Tabakât kaynaklarına göre Hz. Peygamber döneminde mescit cemaatinin yaklaşık %43'ünün kadınlardan oluştuğuna dikkat çekti. Prof. Dr. Ramazan Altınay, “Postmodernizmin 'Tarihin Anlatısal Yapısı' Görüşü Çerçevesinde Siyer Yazımı ve Öğretimine Yeniden Bakmak” ve Mustafa Özdemir “Siyer Çalışmalarında Sosyal Teorik Yaklaşımların Önemi” başlıklı tebliğleriyle oturumda yer aldılar.

Tariq Ramadan Konferansı

Dünyanın sayılı Müslüman entelektüellerinden Profesör Tariq Ramadan, sempozyum kapsamında bir konferans verdi. “Hz. Peygamber’i Dünyaya Nasıl Anlatabiliriz?” konulu konferansı oldukça kalabalık bir dinleyici topluluğu takip etti.

Tariq Ramadan’ın konuşması “Hz. Peygamber tüm evrensel değerlerin en iyi temsilcisidir” cümlesi etrafında şekillendi. Hz. Peygamber’in hayvanlara ve tabiata karşı merhametini önce çocuklarımıza anlatmamız gerektiğini söyleyen Ramadan, Peygamber’in hayatı boyunca yoksulları koruyup kolladığına, ancak ümmetinin aynı hassasiyeti göstermediğine de değindi. Hz. Peygamber’in aile hayatından ise şu sözlerle bahsetti: “Hz. Muhammed (sav) dünyayı değiştirirken bile ailesine yardım ediyordu. O'nu bundan alıkoyan tek şey ezan sesiydi.”

Batı'dan çekinerek cihad ve şeriat gibi kavramları bir kenara bırakamayacağımızı söyleyen Ramadan, “Cihad, dünyaya adalet getirme mücadelesidir" dedi. Konuşmasında, Batı'yı takıntı haline getirmememiz gerektiğini, Türkiye'de bile Hz. Muhammed (sav)'i layığınca anlayamayan büyük kitleler olduğunu hatırlattı. “İnsanlarla onların akıl seviyesine çıkarak konuşun" diyen Ramadan, “Farklı fikirde olduğumuz için değil, birbirimizi dinlemediğimiz için anlaşamıyoruz. Hz. Muhammed (sav) her insanı dinlerdi” sözleriyle Hz. Peygamber’in iletişimdeki örnek davranış biçimlerinin altını çizmiş oldu. Hz. Peygamber’in, uğradığı hakaretler karşısındaki tavrına atıf yaparak da, O’nun üzerinden İslam toplumunu oyuna getirmek isteyenlere karşı sabırlı olmamız gerektiğini vurguladı.

İkinci günün üçüncü oturumu Prof. Dr. M. Fatih Andı’nın başkanlığında, Doç. Dr. Münire Kevser Baş’ın “Düşünce Hayatımızdaki Pozitivist Yaklaşımların Hz. Peygamber ile İlgili Dinî-Edebî Türlere Etkisi: Miraciyye Örneği” isimli tebliği ile başladı. Dr. Zeynep Kevser Şerefoğlu Danış, “Dinî Romanlarda Peygamber ve Sünnet Algısı” adlı bildirisinde “Hz. Peygamber'in hayatı roman olarak sunulabilir mi?” sorusuna dair tartışmalara değinirken, “Dinî romanların neredeyse hiçbirinde Hz. Peygamber'in bir örnek olarak sunulduğunu görmüyoruz” dedi. Dr. Bedia Koçakoğlu, “Cumhuriyet Dönemi Türk Romanının Siyer-i Nebî Yaklaşımı” tebliğinde Cumhuriyet devri Türk romanlarındaki Hz. Muhammed (sav) tasvirlerinden ve inşa edilen negatif algıdan bahsetti. Gönül Yonar, “2000 Sonrası Siyer İçerikli Romanlara Konu Olan Kadın Sahabelerin Modern Algılarla Günümüze Yaklaştırılma Çabaları -Problematikler, Çözüm Önerileri-” isimli bir tebliğ sundu. İncelediği romanlardan yola çıkan Yonar, “Post-modern dönem Türk romanlarında oryantalistlerin Hz. Peygamber algısına hizmet eden yoğun tasvirler olduğu” tespitinde bulundu.

Sempozyumun ikinci gününün son oturumunda ise şiir konuşuldu. Dr. Bahtiyar Arslan “Siyer Metinlerinde Yapay Santimantalizm ve Lirizm: Ahmet Cemil Akıncı ve Necip Fazıl Örneği”, Fatih Okumuş “Şiir Ufkunda Peygamber: Siretin Şiirdeki İzdüşümü”, Selma Günaydın “Edebî Bir Siyer Örneği Olarak Çöle İnen Nur’un Kaynakları” isimli birer tebliğ sundular.

Sempozyumun son gününde “İletişim, Sosyoloji, Görsel Teori ve Eğitim Bilimleri” alanlarında tebliğler sunuldu. İlk oturum Dr. Z. Şeyma Arslan moderatörlüğünde başladı. Dr. Bilal Yorulmaz’ın bildirisinin konusu “Senaryo Yaklaşımlı Siyer Öğretimi” Dr. Mutlu Gül’ün tebliğinin başlığı ise “Hadislerin Manen Rivayeti Bağlamında Siyerin Kurgusal Anlatımı” idi.

İkinci oturum, Prof. Dr. M. Zeki Aydın yönetiminde başladı. Prof. Dr. M. Fatih Andı, “Ortaokul ve Lise Siyer Kitaplarında Dil, Üslup, Estetik Problemleri” üzerine bir tebliğ sundu. MEB'in ortaokul ve lise siyer kitaplarında bir üslup ve estetik birliği bulunmadığını söyleyen Andı, Hz. Peygamber’in gül ile ilişkilendirilmesi ile ilgili olarak da “Gül elbette Hz. Peygamber'i temsil eder. Ancak bunu estetik dışı ve haç gibi ikonlaştırarak sunmak yanlıştır” dedi. Hayri Güzel ise “Liselerde Okutulan “Hz. Muhammed’in Hayatı” Dersi Hakkında Din Eğitimi Bilimi Açısından Bir Değerlendirme” başlıklı bir bildiri sundu.

Son günün üçüncü oturumunu Dr. Hilal Kazan yönetti. Oturumda Halide Yenen “Siyer ve Görsellik”, Dr. Ayşe Taşkent “Batı Görsel Kültüründe Hz. Muhammed (sav) Tasvirleri”, Prof. Dr. Mete Çamdereli “Görsel Siyer Anlatısı Olarak Çizgisel Bir Görsel” başlıklı bildirileriyle yer aldılar. Doç. Dr. Zeynep Gemuhluoğlu "Anadolu Coğrafyası İslam Sanatında Form ve İçeriğin İki Kaynağı: Miraç ve Aşk" adlı bildirisinde"Miraç'ta dramayı belirleyen nedensellik kurallarının işlemediği bir imge-hakikat ilişkisi vardır" tespitinde bulundu. “Müslüman Sanatkârların Hz. Muhammed’i Tasvir Edebilme Probleminin Toplumsal Bağlamları: Ortaçağ Nakkaşları ve Modern Dönem Sinemacıları” başlıklı bir tebliğ sunan Dr. Ali Çağlar Deniz, "Minyatürlerde Hz. Peygamber çizimlerinin, tasvir edilip edilmemesinin zamansal, dönemsel bir bağlamı var" dedi.

Siyer Sempozyumunun son oturumu H. Hümeyra Şahin’in moderatörlüğünde gerçekleştirildi. Bu oturumda “popüler kültürde kutlu doğum, kitle iletişim araçlarında peygamber algısı, siyere dair çalışmaların internette yer alma biçimleri ve ortaya çıkan sorunlar” gibi temal üzerinden analizler yapıldı. İlk olarak Cemal Şakar, “Popüler Kültürde Kutlu Doğum” adlı bildirisini sundu. Ardından Dr. Ayşe Karaköse benzer bir konuda, “Popülerleşen Bir Fenomen Olarak Kutlu Doğum Haftalarında Anlatılan Hz. Peygamber” başlıklı sunumunu gerçekleştirdi.

Dr. İsmail Güllü'nün “Kitle İletişim Araçlarında Peygamber Algısı” isimli tebliğiyle devam eden oturumda, Fatma Ekinci de “Siyere Dair Çalışmaların İnternette Yer Alma Biçimleri ve Ortaya Çıkan Sorunlar” konulu çalışmasıyla "Bağlamından koparılan bilgi, derinliğini kaybetmiş malumat yığınına dönüşüyor, internet ortamında siyer bir tüketim metaına dönüştürülüyor" tespitinde bulundu.