İslam inancının ve tarihinin en önemli hadiselerinden biri olan miraç mucizesi, asırlar boyunca edebiyattan sanata, resimden musikiye, felsefi düşünceden Müslümanların dini pratiklerine varıncaya dek pek çok şekilde ele alındı. Miraç hadisesi ve miracın gerçekleştiği Mekke ve Kudüs ile hicretin şehri Medine, Osmanlı kültür dünyasında resim, müzik, görsel sanatlar gibi alanlarda sıklıkla işlendi; böylelikle bu alanda zengin bir birikim oluştu. Osmanlı kültür dünyasındaki bu zengin birikimi farklı sanat dalları ile birlikte ele alarak ortaya çıkarmak için 2016 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın destekleri ile Miraç ve Kutsal Mekanlar konulu bir proje hayata geçirildi. Bu doğrultuda, ilk olarak 2017 ve 2018 yıllarında İstanbul, Saraybosna ve Kudüs’te üç sergi gerçekleştirildi, serginin İstanbul ayağında 13 Mayıs 2017 tarihinde Miraç ve Kutsal Şehirler başlıklı bir panel düzenlendi.
Projenin ikinci aşamasında ise miraç hadisesini ve kutsal mekanları merkeze alan makaleler ve görsellerden oluşan bir kitap çalışması hayata geçirildi. Projenin çıktılarından biri olan bu kitap, “Osmanlı Kültür Ortamında Miraç ve Yolculuk Durakları: Edebiyatta, Müzikte ve Resimli Elyazmalarında Miraç ve İslam’ın Üç Kutsal Şehri” başlığıyla Ayşe Taşkent ve Nicole Kançal-Ferrari’nin editörlüğünde Dergâh Yayınları etiketiyle okuyucuların istifadesine sunuldu. Kitapta ulusal ve uluslararası akademiden 17 ismin makalelerinin yanı sıra, proje kapsamında düzenlenen sergilerde kullanılan koleksiyonlardan seçmelerin sunulduğu bir de katalog bölümü yer alıyor. İki cilt halinde yayınlanan çalışmada yer alan isimler ve makale başlıkları şöyle:
Birinci Cilt
- Ayşe Taşkent: İslam Kaynaklarında İsrâ ve Miraç
- Mustafa İsmet Uzun: Hak Katına Yükselişin Şiiri: Türk İslam Edebiyatında Mi’râcciye ve Mi’râcnâme
- Mehmet Arslan: Manzum Miraciyyeler ve Mi’râcnâmeler
- Adnan Mulabdic: Bosna-Hersek Dinî Geleneğinde Miraç ve Edebî Kültüründe Mi’râciyyeler
- Mahmud Erol Kılıç: Miracın Tasavvufî Boyutu
- Ayşe Taşkent: Tasavvuf ve Felsefe Literatürüne Miraç ve Miraçtan İlham Alan Anlatılar
- Ayşe Taşkent: İbni Sînâ Mi’racname Yazdı mı? İbn Sînâ ‘nın Nefs ve Nübüvvet Teorisi Bağlamında Mi’râcnâme’nin Tercümesi
- Farsça Mi’râcnâme’nin Tercümesi
- Süleyman Erguner: Musikimizin Miracı: Mi’râciyye ve Kutb-ı Nâyî Osman Dede
- Nuri Özcan: Nâyî Osman Dede’nin Mi’râciyye’si
- Christiane Gruber: İlhama Yolculuk: Miraç Metinleri ve Resimleri
- Christiane Gruber: Mi’râcnâme’nin Osmanlı Saray Koleksiyonundaki Serüveni ve Etkisi: Görsel İlham Kaynağı ve Yazılı Yorumu (Ekfrasis)
- Nicole Kançal-Ferrari: Hz. Muhammed’in İmâmesi ve Semavî Taçları: Miraç Sahnelerindeki Başlıklar
- Nicole Kançal-Ferrari: Meleklerin Kanatları: Miraç Sahnelerinde İki Âlem Arasındaki Elçilerin Görselleştirilmesi
- Ertuğrul Ertekin: Miraçta Aslan Suretinde Ali Menkıbesi ve Görsel Kültüre Yansıması: Hatâyî Mi’râçlaması Üzerinden Bir Okuma
- Ayşe Taşkent: İslam Kültüründe Burak’ın Yazılı ve Görsel Tasviri
- Mehmetcan Akpınar: Erken İslam Literatüründe Burak Hakkındaki Anlatılar
- Sumiyo Okumura: Miraç Sahnelerinde Burak’ın Eğer Örtüleri
- Nina Macaraig: Güzel Kokular Eşliğinde Göklere Yolculuk: Miraç Tasvirlerinde Buhurdanlar
İkinci Cilt
- Mustafa Sabri Küçükaşçı: Miracın Başlangıç Mekânı: Tarihsel Süreç İçinde Mescid-i Harâm
- Nebi Bozkurt: Müslümanların İlk Kıblesi: Mescid-i Aksâ
- Nebi Bozkurt: Mirac’ın Kudüs’teki Durağı: Kubbetü’s Sahre
- Mustafa Sabri Küçükaşçı: Tarih Boyunca Mescid-i Nebevî ve Sahibü’l-Mirac’ın Kabri
- Nicole Kançal-Ferrari: Özlemin İfadesi: İbadet Mekânlarında İslam’ın Kutsal Yerlerinin Tasvir Formları ve Göndermeleri
- Sabiha Göloğlu: Kutsallığı İlişkilendirme, Baskı ve Resimlerle Koruma: Geç Dönem Osmanlı Dua Kitaplarında Mekke, Medine ve Kudüs Görsel Üçlemeleri
- Zeynep Atbaş: İslam’ın Kutsal Şehirleri: Topkapı Sarayı Koleksiyonundan Örneklerle Mekke, Medine ve Kudüs Tasvirleri
- Zeren Tanındı: Resimli Bir Hac Vekâletnâmesi
Katalog Bölümü
- Miraca Davet
- Siyer-i Nebî ve Miraç
- Gece Yolculuğu (İsra): Kâbe’den Mescid-i Aksâ’ya
- Kudüs’e Varış
- Hz. Muhammed Gök Katlarında
- Semavî Yolculuğun Durakları
- Arş-ı Âlâ’ya Yükseliş
- Aslanlı Miraç Resimleri
- Burak ve Melekler Eşliğinde Yolculuk
- Mirac Yolculuğundan Kabe’ye Dönüş ve Medine
- Kutsal Mekânların İslam Kültüründe Yaşatılması
- Edebi ve Tarihi Eserlerde Kâbe Tasvirleri
- Coğrafî Eserlerde Kâbe Tasvirleri
- Hac Rehberleri ve Dua Kitaplarında Kutsal Mekânların Tasvirleri
- Hac Vekâletnâmelerinde Kutsal Mekânların Tasvirleri
